КАКО ЗВОНЕШЕ СКОПЈЕ: ИСТОРИЈАТ НА ПРВИТЕ ТЕЛЕФОНИ И ЈАВНИ ГОВОРНИЦИ ВО ГРАДОТ!

фото/веcтеззy

Во денешната ера на мобилни телефони и дигитална комуникација, податоците за првите телефони во Скопје звучат егзотично, но и мошне поучно. Приказната за почетоците на телефонската врска во главниот град е речиси заборавена, иако нуди фасцинантен увид во технолошкиот и општествениот развој на градот.

Наједноставните индукторски телефонски апарати се користеле уште во турскиот период, но и по Првата светска војна, кога овие апарати биле усовршувани и заменувани. Индукторските телефони функционирале со мануелно вртење и користеле мини-централа од само 12 волти. Овие апарати се користеле долго време, сè до дваесеттите години од минатиот век, кога во Скопје е воведен нов ЦБ-систем (централна батерија). Овој телефонски апарат немал бројчаник, туку се користел со кревање на слушалката, по што телефонистка веднаш ве поврзувала со бројот што го барате. Броевите тогаш биле двоцифрени или трицифрени, како 12, 15 или 113, а поврзувањето било брзо и директно.

Револуција во скопската телефонија се случила кон средината на триесеттите години од минатиот век. Во 1935/1936 година е инсталирана првата автоматска телефонска централа (АТЦ), германско производство на „Сименс“. Иако била современа за тоа време, бројот на телефонски приклучоци бил ограничен — само 400. Телефоните главно ги користеле побогатите граѓани, луѓето од политиката и трговијата, како и болниците и војската.

Со овој период е поврзан и еден интересен куриозитет: првите јавни телефонски говорници во Скопје се отворени на 28 ноември 1936 година. Првата се наоѓала на плоштадот, пред Стопанскиот дом и ресторанот „Метропол“, додека втората била поставена во чаршијата, пред влезот на „Капан-ан“ — локација што тогаш била особено прометна.

Истражувајќи ја историјата на телефоните во Скопје, се појавуваат и анегдоти кои покажуваат како телефоните биле доживувани од граѓаните. Имено, во периодот меѓу двете светски војни, името „телефон“ сè уште било нов поим и често се искривувало при изговорот, предизвикувајќи комични ситуации.

Еден од ретките сопственици на телефон во 1935 година бил Беќир-ефенди, член на познатото семејство Шабан-паша. Нивната мелница се наоѓала на реката Вардар, под Калето, во близина на денешната електродистрибуција. Оваа приказна, покрај технолошкиот напредок, ја открива и социјалната слика на Скопје од тоа време, каде телефонот бил симбол на статус и престиж.

Историјата на телефоните во Скопје нè потсетува дека, иако технологијата напредува со невидена брзина, секој новитет некогаш бил вистинска сензација и причина за восхит — а понекогаш и за смеа.